“Uva passa, quam astaphida vocant…” (Η αποξηραμένη σταφυλή, που καλείται ασταφίς…) έγραφε ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος το έτος 77 μ.Χ. στο έργο του Φυσική Ιστορία, ενώ ο Ζακυνθινός Σπυρίδων Δε Βιάζης, στις «Ιστορικαί σημειώσεις περί σταφίδος, εν Επτανήσω και ιδίως εν Ζακύνθω» (1892-1893), σημείωσε «Ό,τι δια της λέξεως σταφίς εννόουν οι αρχαίοι Έλληνες, εννόουν και οι Λατίνοι δια της λέξεως uva passa».
Ο Φραγκίσκος Βραγαδίνος, ο τελευταίος των προβλεπτών της Ζακύνθου, έγραφε το 1797 «Ο σταφιδόκαρπος (uva passa) είναι αληθές μεταλλείον, ου μόνον των ημετέρων νήσων Ζακύνθου, Κεφαλληνίας και Ιθάκης αλλά και του Μορέως και ενίων γειτονικών τόπων».

Η πολύτιμη μαύρη σταφίδα έχει πολύ μακρά ιστορία. Η μετεπαναστατική Ελλάδα, για να χρηματοδοτήσει την δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους κατά τον 19^ο αιώνα, ουσιαστικά βασίστηκε στη μαύρη σταφίδα, αφού συχνά η αξία των εξαγωγών της ξεπερνούσε το 60% της συνολικής αξίας των εξαγωγών της χώρας, φτάνοντας ως και 79%!

Οι εκδηλώσεις Uva passa στην Ζάκυνθο, από 18 Οκτωβρίου έως 5 Νοεμβρίου 2024, μας εισάγουν στον κόσμο της μαύρης σταφίδας, γνωρίζοντάς μας τον «μαύρο χρυσό» της Ζακύνθου, των Ιονίων νήσων και της Πελοποννήσου και την διερεύνηση των προοπτικών του προϊόντος και του πολιτισμού του.

Το Σταφιδεργοστάσιο της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών – ΕΑΣ Ζακύνθου στον Άγιο Χαράλαμπο, το πιο ζωντανό κύτταρο μαύρης σταφίδας στα Ιόνια νησιά, μετατρέπεται για λίγες μέρες σε έναν πολυχώρο ιστορίας και πολιτισμού γνώσης και γεύσης.

Διερεύνηση και ανάδειξη πτυχών της κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας της μαύρης σταφίδας στην Ζάκυνθο και την χώρα, σύνδεση με το σήμερα, με τις σύγχρονες προοπτικές, το μέλλον του προϊόντος και την γαστρονομική, τουριστική και πολιτιστική του διάσταση.
Η σταφιδοκαλλιέργεια και το εμπόριο σταφίδας στη Ζάκυνθο αναπτύχθηκε κυρίως κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Οι προσπάθειες των Άγγλων να διεισδύσουν στην αγορά της σταφίδας και να επιβάλλουν τελικά το αγγλικό μονοπώλιο στην περιοχή, η ανώτερη ποιότητα της σταφίδας της Ζακύνθου, η εμμονή των Ενετών στην υπερβολική δασμολόγηση, η προσπάθεια καταπολέμησης του λαθρεμπορίου που οδήγησε στην αφόρητη τοκογλυφία και οι κοινωνικές πάλεις και εξεγέρσεις είναι μερικά από τα θέματα που θα φωτιστούν στο συνέδριο.
Η ιστορική έρευνα θα συνδεθεί και με τη σύγχρονη οικονομική και κοινωνική διάσταση της μαύρης σταφίδας, ως αγροδιατροφικού προϊόντος που σχετίζεται με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, ενώ θα συζητηθεί η περίπτωση ενός νέου συνολικού branding της μαύρης σταφίδας με ενσωμάτωση στοιχείων της ιστορίας, του πολιτισμού, της διατροφικής αξίας (ως super food) και της υγείας και θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα της μελέτης περί ισχυρισμού υγείας της μαύρης σταφίδας.

Στον παράλληλο χώρο του συνεδρίου στο σταφιδεργοστάσιο της ΕΑΣ Ζακύνθου θα λειτουργήσει η έκθεση με τίτλο «Μάκινα πολιτισμού». Η μάκινα (μάκενα), η μηχανή διαλογής της αποξηραμένης μαύρης σταφίδας που αντηχούσε στις πλαγιές κάθε φθινόπωρο, μετέτρεπε το απλό αγροτικό προϊόν σε ένα τεράστιας σημασίας και πλούτου εμπορικό προϊόν, έθρεψε/πλούτισε/διαμόρφωσε τις τοπικές κοινωνίες – χωριά και πόλεις – αναδεικνύοντάς τες σε διεθνούς ενδιαφέροντος σημεία και για δύο αιώνες κινούσε ολόκληρες κοινωνίες, τόπους και χώρες, ταξιδεύοντας την μαύρη σταφίδα στις θάλασσες και τα λιμάνια του κόσμου και διαμορφώνοντας από τον 19^ο αιώνα ως “μαύρος χρυσός” την σύγχρονη Ελλάδα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά. Η μάκινα πολιτισμού ανακινεί σήμερα μνήμες και ιστορίες, λειτουργώντας ως ο συνδετικός μας κρίκος ανάμεσα στα αμπέλια των καλλιεργητών και τα σαλόνια των σταφιδεμπόρων, ανάμεσα στον πλούτο των εξαγωγών και την καταστροφή των πτωχεύσεων, ανάμεσα στην τοπική και την διεθνή ιστορία.
Τεκμήρια, εικόνες, αντικείμενα και ηχητικές ιστορίες ξεδιπλώνουν την ιστορία του πολύτιμου προϊόντος σε ένα ταξίδι στους κόσμους της μαύρης σταφίδας, από την Ζάκυνθο και την Ελλάδα σε όλον τον κόσμο, από τα προεπαναστατικά χρόνια ως σήμερα.

Καλλιτεχνικές και γαστρονομικές εκδηλώσεις 18-20/10/2024

Μετά το τέλος των συνεδριών ακολουθούν εκδηλώσεις από τον πολιτισμό και την παράδοση της Ζακύνθου. Συμμετέχουν:
Τραγουδιστάδες της Ζάκυθος, Ζακυνθινό Λαϊκό Θέατρο, «Ομιλίες», Giostra di Zante, Φιόρο του Λεβάντε, Χορωδία γυναικών, Θέατρο της Ζάκυθος.
Στις γαστρονομικές εκδηλώσεις και γευστικές δοκιμές συμμετέχει το Chef club Ζακύνθου, προσφέροντας εδέσματα με βάση την μαύρη σταφίδα.

Μετά την ολοκλήρωση του συνεδρίου η έκθεση θα αποτελέσει την βάση για την υλοποίηση δεκαήμερου εκπαιδευτικού προγράμματος για τους μαθητές-μαθήτριες Ε’ και Στ’ Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα υποστηρίζεται από το ΚΕΠΕΑ – Κέντρο Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία Λιθακιάς Ζακύνθου.

Διοργάνωση: Δίκτυο Συνεργασίας Ζακύνθου, Οργανισμός Πριμαρόλια
Συνδιοργάνωση: Επιμελητήριο Ζακύνθου
Αιγίδα & οικονομική επιχορήγηση: Υπουργείο Πολιτισμού – Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΔΙΝΕΠΟΚ)
Αιγίδα: Τμήμα Διοίκησης Τουρισμού Πανεπιστημίου Πατρών || Δήμος Ζακύνθου || Περιφέρεια Ιονίων Νήσων
Υποστήριξη: Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ζακύνθου || Κέντρο Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία Λιθακιάς Ζακύνθου || Μουσείο Τύπου ΕΣΗΕΠΗΝ
Media partner: Ionian TV

Websites: Δίκτυο Συνεργασίας Ζακύνθου www.cnz.gr || Πριμαρόλια www.primarolia.com
Facebook: @Δίκτυο ΣΥΝεργασίας Ζακύνθου || @primarolia